Lesgeven is een veelzijdige, complexe en veeleisende taak. Het doet voortdurend een beroep op de zintuigen, kennis en vaardigheden van de docent. Daar komt bij dat het onderwijsveld snel verandert: nieuwe technologieën, herziene visies op leren en maatschappelijke verschuivingen in normen en waarden vragen van leraren dat zij zich blijven aanpassen en zich verder bekwamen om leerlingen te bieden wat zij nodig hebben.
Zo’n houding vraagt om een leraar die zich bewust is van wat hij of zij doet. Dat bewustzijn ontstaat niet vanzelf, maar ontwikkelt zich door reflectie en evaluatie tijdens en na het lesgeven. Volgens Stevens (2014) is dat een vorm van zelfzorg die nog niet vanzelfsprekend is in het onderwijs. Leraren zien hun werk vaak vooral als doen, terwijl juist onderwijs en opvoeding uitnodigen tot voortdurend nadenken, beoordelen, bijstellen en ontwikkelen om beter onderwijs te realiseren.
Reflecteren op een gegeven les, is een sleutel om praktijkervaringen om te zetten in waardevolle leerprocessen. Het is, zoals Svojanovsky (1997) in Korthagen & Nuijten (2023) beschrijft, een denkproces dat samenhang brengt in situaties die in eerste instantie onduidelijk, chaotisch of onoverzichtelijk lijken. Korthagen & Nuijten (2023) visualiseren dit proces in een basismodel voor reflectie in vijf stappen dat mijns inziens sterk verwant is met de leercyclus van Kolb.
Beide modellen benadrukken het belang van terugblikken, bewustworden en analyseren van (sleutel)lesmomenten. Dit reflecteren krijgt extra kracht wanneer een docent daarin actief participeert en samen met een coach objectief terugkijkt op wat er is gebeurd. Hier komt immersief leren in beeld. Met behulp van 360°-videobeelden en een VR-bril stapt de docent opnieuw zijn of haar eigen les binnen, waardoor de emotionele betrokkenheid toeneemt en het leren direct wordt verbonden met de realiteit van het klaslokaal.
De docent ervaart de les opnieuw, zonder storende prikkels van buitenaf, en kan daardoor diepgaand reflecteren. Alles wat in de lessituatie gebeurt, wordt in het 360o-beeld zichtbaar. De coach kijkt mee via een tweede scherm en stelt op het juiste moment verdiepende vragen of zoomt in op de specifieke hulpvraag. Dit maakt de coaching krachtig, soms confronterend, maar altijd veilig. De begeleiding is ingericht volgens de principes van secure base coaching: werken vanuit vertrouwen, met waardering en aandacht voor positieve momenten en focus op docenteigen ontwikkelpunten.
Deze manier van werken laat zien dat reflectie en immersief leren meer zijn dan een theoretisch model: het is een directe investering in het vakmanschap van de docent. Door stil te staan bij wat er echt in de klas gebeurt, groeit het inzicht enorm, wat leidt tot duurzame ontwikkeling.
Geraadpleegde bronnen:
Korthagen, F. & Nuijten, N. (2023). De kracht van reflectie: Een sleutel voor de ontwikkeling van leraren. (2e druk). Boom uitgevers.
Stevens, L. (01-06-2014). Overdenken en doen. Bestellen